تحلیل الگوهای فضایی پراکنده رویی در مناطق کلان شهری (مورد مطالعه: منطقه شرقی کلان شهری تهران)

مناطق کلانشهری به عنوان پدیده ای نوظهور در مقایسه ی دیگر شیوه های سکونت انسانی دارای روند شکلگیری و گسترش سریعتری در عرصه های مختلف است. با توجه به الگوهای مختلفی رشد در این مناطق و مشاهده اشکال جدید توسعه، چگونگی رشد و پیروی از الگوهای توسعه مورد توجه و تحقیق بوده است. هر منطقه ی کلانشهری با توجه به ویژگیها و شرایط محیطی خود میتواند از الگوی رشد متفاوتی پیروی کند. بر مبنای مطالعات صورت گرفته درزمینه ی ادبیات نظری موضوع نشان میدهد که نمیتوان الگوی ثابت و مشخصی برای تمامی مناطق کلانشهری ارائه کرد. ازاین رو بایستی بوسیله ی شاخص هایی به سنجش میزان شکلگیری و گسترش پراکنده رویی در مناطق کلانشهری پرداخت. در این تحقیق با توجه به تحقیقات صورت گرفته، سنجه هایی 7 گانه در شناسایی شکلگیری و گسترش این پدیده ارائه شده است. بر مبنای سنجه های 7 گانه ی ارائه شده ویژگیهای منطقه ی کلانشهری و ساختار کلان با استفاده از روشهای متناظر با هر سنجه ، الگوی پدیدهی پراکندهرویی مورد تحلیل قرار گرفته است. بر مبنای مدل مفهومی ارائه شده سنجه های معرفی شده به مثابه ی فیلتر ساختار منطقهی کلانشهری را تحلیل و تأثیر پذیری منطقه ی کلانشهری از این عوامل را تعیین میکند. نتایج تحقیق نشان می دهد که شبکه ی زیرساختی و جمعیت در منطقه ی کلانشهری تهران نقش بسزایی در شکل گیری و گسترش پدیده ی پراکنده رویی دارد. با این حال شهر تهران و کرج به عنوان دو نقطه ی مسط در منطقه ی کلانشهری تأثیرات ویژهای بر این الگو داشته اند. بهطوریکه با گسترش و توسعه ی کرج بهعنوان نقطه ی مسلط در محدوده ی پیرامونی خود و همکاری با شهر تهران در کنار وابستگی عملکردی، مجموعه ی شهری قوی با مرکزیت شهری تهران شکل گرفته است. بهطوریکه مناطق توسعه ی پراکنده در دوره های قبل به محدوده های توسعه یافته ی پیوسته در حال تبدیل است. در ارزیابی های انجام شده در دوره ی 1390 نشان میدهد که به هم ین دلیل پدیده ی پراکنده رویی به مناطق بیرونی منطقه ی کلانشهری تهران منتقل شده است. از سوی دیگر زیرساختهای ارتباطی و زیربنایی نیز هم به دلیل نیازهای شکل گرفته و هم به دلیل گسترش منطقه ی کلانشهری در همین راستا توسعه یافته اند که از طرفی هم منجر به توسعه ی بیشتر منطقه ی کلانشهری و هم رشد پدیده ی پراکنده رویی و هم فاصلهی بیشتر با مرکز منطقه ی کلانشهری شده است.